۱۳۹۶ اردیبهشت ۱۳, چهارشنبه

هلمند را بشناسید

 هلمند ازجمله ولايات افغانستان است که بخش دهم کشور را تشکيل کرده است که با ٦٠ درجه و ٦١دقيقه طول البلد و ٢٩ درجه و ٣٠ دقيقه عرض البلد در جنوب غرب کشور موقعيت دارد .
مساحت ولايت هلمند ٦١٨٢٩ کيلومتر مربع است . اين ولايت در شرق با کندهار ، در شمال با ارزگان، غور و دايکندى ، در غرب با نميروز و فراه و درجنوب با خط ديورند همسرحد است که  خط ديورند ١٦٢ کيلومتر سرحد را تشکيل کرده است .
 در بخش شمال آن سلسلۀ کوه ها حقله زده و درجنوب آن مناطق ريگستانى موقعيت دارد . هوا و اقليم آن در فصل زمستان معتدل و در فصل تابستان گرم است . شهر لشکرگاه مرکز اين ولايت است که در ٦٧١ کيلومترى کابل پايتخت کشور موقعيت دارد .
به اساس يک سروى غير رسمى ، ولايت هلمند هم اکنون يک و نيم ميليون نفوس دارد .
 ولايت هلمند به اساس تقسيمات ادارى علاوه بر لشکرگاه مرکز هلمند، ١٤ واحد ادارى دارد که عبارت است از  نادعلى ، مارجه ، گرمسير، خانشين ، ديشو، ناوه ، گرشک ، سنگين ، کجکى ، موسى قلعه ، باغران ، نوزاد و ولسوالى واشير.
شاهراه کابل – هرات از ولايت هلمند عبور کرده و همچنان ميدان هوايى ملکى نيز در ولايت هلمند موقعيت دارد .
دريا و بندها:
 درياى هلمند که نامش در دورهاى مختلف تاريخ تغيير کرده، نام هاى زيادى دارد که از چندنامش به گونه مثال ياد آورى مى نماييم ، از اين دريا در سانسگريت به نام هيذمند يا هتمند و بعدا به شکل متغيير هيرمند ياد آورى شده و نام آن در دورهاى اسلامى به نام کنونى هلمند تبديل شد که معنى لغوى آن شاندار ، فيروز و باعظمت است و به معنى پُر نيز آمده است .
 درياى هلمند از از کوه هاى بابا مناطق مرکزى کشور سرچشمه ميگيرد و با طول ١٤ صد کيلومتر تا ايران جريان دارد و بعدا ً در هامون غرق ميشود .درياى هلمند در مناطق مختلف سيل بردهاى معاون ( درياچه ها ) نيز دارد که به گونه مثال از درياچه هاى سنگين ، موسى قلعه ، نوزاد ، لوى مانده ، نرى مانده که در مناطق ولسوالى کجکى موقعيت دارد و همچنان از درياى ارغنداب و همچو درياهاى بزرگ و کوچک ياد آورى کرده ميتوانيم .
بندهاى برق:
 بند برق کجکى يکى از پروژهاى مهم اين  ولايت است . اين بند با داشتن سه توربين ظرفيت توليد ٥١ ميگاوات برق را دارد ؛ اما اکنون دو توربين آن فعال است که ظرفيت توليد ٣١ ميگاوات برق دارد و علاوه بر ولايت هلمند به شهر کندهار نيز از آن استفاده ميشود .
بند برق گرشک که بالاى کانال ساخته شده ظرفيت توليد ٢،٥ ميگاوات برق را دارد؛ اما هم اکنون کار بر پروژه آن جريان دارد ، تا سطح توليد آن به پنج ميگاوات بلند شود .
 کلتور:
 هرچند که هلمند از زمانه هاى دور مرکز فرهنگ ، تمدن و مرکز ميراث هاى تاريخى بود ؛ اما اخيراً امور فرهنگى در آن به شکل منظم با ايجاد انجمن فرهنگى بست در سال ١٣٨٤آغاز شد و به تعقيب آن انجمن ادبى هلمند ، انجمن پيرروښان ، انجمن سنگ روخام ، انجمن محمودطرزى ، انجمن هاشم سروانى ، انجمن موسم به نادعلى در ولسوالى نادعلى ، انجمن ادبى شمله در گرشک ، انجمن سراج در گرشک که اکنون علاوه بر جريان ادبى ٩ انجمن در هلمند فعاليت دارد که تاحال وقت ناوقت درحدود ١٢ صد شعرا و نوسيندگان در آن محافل ادبى را تدوير کرده است .
 مشاعره "هلمندڅپانده سيند "همه سال در ماه ثور در هلمند برگزار ميشود که شاعران ولايات مختلف کشور در آن اشتراک مى نمايند .
رياست اطلاعات و فرهنگ هلمند تاکنون نتواسته که موزيم در اين ولايت ايجاد نمايد .
آبدات تاريخى:
ولايت هلمند در حدود پنجاه ميراث تاريخى دارد که عبارت است از  قلعه بست ، قصر سلطان محمود ،کاخ ارگ، قلعه تنور،مسجد، قلعه اتو، قلعه سفار،  قلعه بولان، قلعه مختر، قلعه دپيرسوز، قلعه خواجه بيدار بشران ، قلعه شهزاده بابا، قلعه سپوږمۍ، قلعه خواجه على، قلعه خواجه غيب ، قلعه امير بلند بابا ، قلعه دروېشانو ، قلعه شملان ، قلعه گرشک، قلعه دقلعهيې سبز، قلعهى نو، قلعه خانشين ، قلعه ديشو ، قلعه جلج ، قلعه اتو، قلعه داور، قلعه موسى، قلعه فتح خان، قلعه کرم  خان ،شاحسين زيارت، قلعه ساروان، قلعه لويې ادې، قلعه نوزاد سره،  قلعه نوزاد مروت، قلعه هاى باغران حرم ، قلعه بغنى، تپه برنگ، زيارت اسد سوري، قلعه نادعلي، قلعه سرخودوز، قلعه مومن ، قلعه پنجاو ، قلعه بيوبي جاني ، قلعه شاه اسماعيل آغا و همچو قلعه هاى ديگر که تعداد آن از پنجاه بيشتر ميشود و اکنون برخى بيشتر آن با معرض نابودى مواجه است .
درولايت هلمند نيز بازى اتن مثل مردم ولايات ديگر کشور به شکل بازى ملى مروج است که از سوى جوانان در پروگرام هاى خوشى برگزار ميشود .
رسانه ها:
 درنخست يک روزنامه به نام نيمروز در ولسوالى گرشک هلمند براى مدت کوتاه چاپ شده ؛ اما بعد از اين يک هفته نامه به نام هلمند جريده  درسال ١٣٣٣ ه ش آغاز به فعاليت کرد که تاکنون چاپ ميشود .
 راديوى دولتى هلمند درسال ١٣٦٢ تاسيس شده و تلويزيون هلمند درسال ١٣٦٥ آغاز به نشرات کرد . راديوى مستقل سباوون درسال ٢٠٠٣ ميلادى ايجاد شد که هم اکنون علاوه بر راديوى دولتى و سباوون راديو هاى محلى  بست ، سمون و موسکا روى موج ايف ايم نشرات دارد و علاوه بر تلويزيون دولتى يک تلويزيون شخصى به نام سباوون نيز ازيک سال گذشته بدينسو نشرات دارد .
 همچنان بعد از چاپ مجله پکړۍ در سال ١٣٨٤ ه ش مجلات شمله ، پويا ، لشکرگاه ، سفار و روغتيا پلوشه  از مجلات مستقل است که  اکنون از جمع  آن تنها مجلات ، پويا ، لشکرگاه و مجلات ولايت نشر ميشود و متباقى آن بعد از دو يا سه بار چاپ  متوقف گرديده است . قابل ذکر است که مقام ولايت و قوماندانى امنيه نيز مجلات ويژه دارد .
 مجلات سيستان ، هلمند ، هيله ، پايله ، جوانان ، سجستان ، کجکى ، هفته نامه شاروالى از نشريه هاى ماهانه  و گاه نامه است که بعد از نشر شماره اول يا دوم متوقف گرديده است .
در ولايت هلمند برنامه هاى تلويزيون هاى تلويزيون ملى ، اريانا ، شمشاد ، لمر ، طلوع و يک نيز برودکاسټ ميشود
همچنان راديو هاى آزدى ، بى بى سى ، ستا، آرمان ، اراکوزيا ، آريانا ، شمشاد و راديوى ملى روى موج ايف نشرات دارد .
 مشاهير:
 عده زيادى مشاهير در ولايت هلمند موجود است که يک تعداد مهم آن عبارت است از عبدالرووف بېنوا،سلطان محمد خان، محمد افضل خان، محمود پردل،شاه نظرخان هلمندوال ،گل احمد اخندی، امير حفيظ الله خان حقيار، وکيل محمد خان،دوست محمد خان،دتاغز حبيب الله خان ،ملا محمد نسيم اخندزاده، ملا محمد رسول اخند زاده،ملاامير محمداڅکزى، ملاامير اخندزاده،ملاشير محمد اخندزاده،وکيل سفر خان، علي شاه مظلوميار، ظاهر سوله مل، محمد سوله مل، رييس د باغران عبدالواحد،ملا سلام اخند،ملا قيوم ذاکر وملا عبدالرووف خادم.
معارف:
 ولايت هلمند اکنون ٣٤١ باب مکاتب دارد که از جمله ٢٠٤ باب باز است و ١٣٠ هزار شاگرد  که ٣٠ هزار آنها دختر تشکيل کرده ، مصروف فراگيرى تعليم در آن است و از سوى ٢٩٠٠ معلم آموزش مى بينند .
همچنان ولايت هلمند داراى موسسه تحصيلات عالى و يک باب دارالمعلمين است .
 اين دارالمعلمين ٥٥٨ شاگرد دارد که از جمع آنان ٢٧٩ مرد و متباقى  را اناث تشکيل کرده و امور تدريسى آن توسط ٢١ معلم که شامل ٤ زن است پيش برده ميشود .
پوهنتون هلمند درسال ١٣٧٨ه ش تاسيس شده و چهار پوهنځى دارد که عبارت است از  زراعت ، تعليم و تربيه ، انجينرى و وترنرى .
 در اين ولايت سه انستيتيوت و سه  پوهنتون خصوصى به نام وادى هلمند ، اراکوزيا و بست نيز فعاليت دارد که دارى پوهنځى هاى طب ، حقوق و اقتصاد است
تعداد ليسه هاى خصوصى در هلمند به شش باب ميرسد ، ١٤٢٨ شاگرد دارد که ١٩٠ تن آنها دختر است .
زراعت :
ولايت هلمند از جمله ولايات زراعتى است که  بيشتر از نيم زمين آن هموار است و بخشى بيشتر آن توسط درياى هلمند آبيارى ميشود و همچنان کاريزها وچشمه ها در هلمند شمالى موقعيت دارد و علاوه برا آن آب هواى هلمند نيز براى کشت مساعد است . ولايت هلمند علاوه بر زمين هاى زراعتى دشت هاى وسيع نيز دارد که برخى بيشتر آن ريگستان ها تشکيل کرده ، براى سوخت ، درخت ها  وچمرغى، ترخه و ديگر دارد و باغ هاى انار، انگور، زردالو، الوچه ،  شفتالو، بادام و ميوه هاى ديگر در آن وجود دارد .
همچنان جوار، گندم، ممپلى، رومى، باميه ، ماش سبز و سياه و زعفران از محصولات مهم زراعتى هلمند محسوب ميشود و تعدادى زيادى از باشندگان اين ولايت علاوه بر زراعت مصروف مالدارى نيز است .
 اما اخيراً ولايت هلمند به سطح کشور و جهان از توليد کننده بزرگ کوکنار محسوب ميشود ، برخى بيشتر زارعين اين ولايت کوکنار را کشت مى نمايند که بعداً در ساختن تارياک و هيروئن از آن استفاده ميشود .
 صنايع دستى :
 اکثريت صنايع دستى در ولايت هلمند مانند، گليم ،قالين، پتو، کولا ، لباس ، يخن ، پرده ، کمپل، دسترخوان، غلبيل ،چغل، ميده بيز، جاى نمار، ريسمان ، چپرکت ها، دست کول ها، وسايل زينى و بابرى براى اسپ و شترها، گلدانۍ و همچو مواد ديگر که توسط زن ها به ويژه از سوى کوچى از پشم و پوستين ساخته ميشود که درزنده گى عادى مورد استفاده قرار ميگيرد.
 فابريکه روخام هلمند:
فابريکه روخام هلمند به تاريخ ٢٨ ماه حمل سال ١٣٤١ در زمان پاچا وقت على حضرت ظاهرشاه به هزينه مالى امريکا به بهره بردارى سپرده شد .در آن زمان زمينه کارى براى صدها تن مساعد بود علاوه بر حجارى در بخش نجارى نيز فعاليت داشت .
از سنگ روخام مواد مختلف زينتى ساخته ميشود ، هرچند که اکنون مارکيت جهانى ندارد ؛ اما اکنون توليدات اين فابريکه در ولايات مختلف کشور فروخته ميشود .
اين فابريکه قبلاً کاملا دولتى بود ؛ اما جنگ هاى سه  دهه گذشته  کيفيت کار آن کمرنگ کرده که از اثر آن اکنون پنجاه درصد آن به سکتور خصوصى تبديل شده و در بخش روخام و نجارى فقط ٦٠ کارگرد دارد .
آنها سه نوع سنگ دارد که از خانشين ولسوالى سرحدى هلمند آورده ميشود .
فابريکه تصدى بست ( پنبه ) هلمند نيز در سال ١٣٤٢ ه ش توسط حکومت وقت تاسيس شد که در آن زمان همه سال از ٢٥ تا ٣٠ هزار تن پنبه و دانه آن توليد و ميفروخت و از آن درساختن روغن ، پوست ، صابون و مواد ديگر استفاده مى شد و روغن آن تا حدى زياد به ارگان هاى نظامى اردو در کشور داده مى شد .
اين فابريکه در آن زمان تا ١٥ صد کارگر داشت که اکنون کارها و توليدات آن بسيار کمرنگ شده است .
ورزش :
وزرش و بازى هاى چون خوسى ، سنگ اندازى ، کبدى ، دوره ، کيلک دومبک ، پتپتانى ، بوجلى ،کوشتى ، کچه ، کتار ، درى خطى ، پچز و همچو بازى هاى ديگر از زمان هاى سابق در ولايت هلمند مروج است که برخى بيشتر آن ها با قره قصبات محدود ميشود و اکنون بازى هاى واليبال ، فوتبال ، کرکت و باسکيتبال علاوه بر شهرها در مناطق دوردست علاقه مندان زياد دارد .
اکنون دو استديوم بزرگ ورزشى به نام هاى کرزى و غازى محمدايوب خان در اين ولايت فعال است که علاوه بر فوتبال بازى هاى واليبال و کرکت نيز در آن مروج است  ، همچنان ١٣ کلب ورزشى و ٢١ بخش  در آن وجود دارد،  در تمامى اين بخش هاى مربوط تنها ٥٨٤٩ تن در لشکرگاه مرکز ولايت ثبت وراجستر شده و برخى بيشتر آن  بدون راجستر  مصروف وزرش در ولسوالى ها هستند.